Με αφορμή την αυξημένη επισκεψιμότητα το τελευταίο διάστημα στο Εργαστήριό μας από αθλητές και αθλούμενους με μυοσκελετικά προβλήματα ώμων (τενοντίτιδες-τενοντοπάθειες, εξαρθρήματα, βλάβες επιχείλιου χόνδρου, σύνδρομα πρόσκρουσης, κατάγματα) αποφασίσαμε να σας παρουσιάσουμε μια σύντομη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας επί των πρόσφατων διεθνών συστάσεων στα πιο διαδεδομένα μέσα θεραπείας (Γράφημα) (Nelson et al., 2015). Έτσι, δίνουμε τη δυνατότητα στους αναγνώστες να επιλέξουν την εκάστοτε παρέμβαση με αναβαθμισμένα επιστημονικά τεκμήρια προς όφελος της ανθρώπινης υγείας είτε πρόκειται για ασθενείς είτε πρόκειται για συναδέλφους και σπουδαστές.
Αρχικά, θέλουμε να παραθέσουμε ορισμένα επιδημιολογικά στοιχεία για να αντιληφθεί κανείς τη σημαντικότητα αποκατάστασης των συγκεκριμένων αθλητικών κακώσεων, αφού μπορούν να οδηγήσουν σε χρονιότητα συμπτωμάτων για το υπόλοιπο της ζωής στο 26.9-57.5% των ασθενών, όπως και περιορισμό της λειτουργικότητας των αθλητών (της τάξης του 16.63%) (Mohseni-Bandpei et al., 2012). Φαίνεται πως εμπλέκονται το φύλο, ο δείκτης μάζας σώματος, το επίπεδο της αθλητικής δραστηριότητας, αλλά και η ικανοποίηση του αθλητή ως προς τις οικονομικές απολαβές του (Mohseni-Bandpei et al., 2012). Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις πως ενοχοποιούνται το μειωμένο εύρος κίνησης, οι μυϊκές αδυναμίες/ανισορροπίες και η δυσκινησία της ωμοπλάτης (Clarsen et al., 2014). Μπορεί ως άρθρωση ο ώμος να αφορά πολλά αθλήματα, εν τούτοις τα ποσοστά διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος του σπορ. Υψηλά ποσοστά σε σχέση με το σύνολο των αρθρώσεων εμφανίζονται σε:
1) American football (29.4-50.2% επί του συνόλου με 1-4 τραυματισμούς ώμων/αγώνα) (Lawrence et al., 2015, 2016),
2) Skiing/Snowboard (41% επί του συνόλου) (Patrick et al., 2015),
3) Άρση βαρών (powerlifting, Olympic weightlifting ή διαγωνισμοί ‘strongman’) που παρά το μεγαλύτερο ποσοστό επί του συνόλου, η χαμηλή συχνότητα κάκωσης (0.3-1 τραυματισμός/1000h προπόνησης) δεν καθιστά απαγορευτική την αθλητική συμμετοχή (Siewe et al., 2011, 2014),
4) Πάλη (3η συχνότερη άρθρωση τραυματισμού – 9.6 τραυματισμοί/1000h προπόνησης – 50% χρονιότητα συμπτωμάτων) (Jarret et al., 1998; Mohseni-Bandpei et al., 2012),
5) Handball (22-36% επί του συνόλου – 44.2% χρονιότητα συμπτωμάτων) (Mohseni-Bandpei et al., 2012; Myklebust et al., 2013),
6) Disc golf/Ρίψεις frisbee (31-34% επί του συνόλου) (Nelson et al., 2015; Rahbek & Nielsen, 2016),
7) Rugby (33.8% επί του συνόλου – 40.3 τραυματισμοί/1000h προπόνησης – 111 ημέρες απώλειας αθλητικής συμμετοχής/τραυματισμό) (Moore et al., 2015; Papalia et al., 2014),
8) Κωπηλασία (31.9% επί του συνόλου – 57.5% χρονιότητα συμπτωμάτων) (Mohseni-Bandpei et al., 2012),
9) Baseball (20.6% επί του συνόλου) (Conte et al., 2016).
Αντιθέτως, χαμηλά ποσοστά σε σχέση με το σύνολο των αρθρώσεων εμφανίζονται σε:
1) Κολύμβηση (12.3% επί του συνόλου – 29.6% χρονιότητα συμπτωμάτων) (Mohseni-Bandpei et al., 2012),
2) Volleyball (1-10% επί του συνόλου – 3.8 τραυματισμοί/1000h προπόνησης – 37.9% χρονιότητα συμπτωμάτων) (Bere et al., 2015; Mohseni-Bandpei et al., 2012),
3) Καλαθοσφαίριση (<7.1 % επί του συνόλου – 26.9% χρονιότητα συμπτωμάτων) (Lo et al., 1990; McCarthy et al., 2013; Mohseni-Bandpei et al., 2012),
4) Ποδόσφαιρο (0.8% επί του συνόλου) (Junge et al., 2004).
Χειρουργική αποκατάσταση. Η χειρουργική αποκατάσταση παρά του ότι παρουσιάζεται ως τελευταία επιλογή φαίνεται να έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας, καθώς >94% των ασθενών που χειρουργούνται επιστρέφουν στο ίδιο επίπεδο αθλητικής τους δραστηριότητας, σε διάστημα που ποικίλει, όμως, σημαντικά από 2.7-24 μήνες (Bonnevialle et al., 2008; Funk et al., 2007; Larrain et al., 2006; Neyton et al., 2012; Tambe et al., 2009). Οι περισσότερες μελέτες δίνουν μέσο χρόνο αποκατάστασης τους 5-6 μήνες (Bonnevialle et al., 2008; Funk et al., 2007; Larrain et al., 2006; Tambe et al., 2009). Πάρα ταύτα 17% των ασθενών υπάρχει περίπτωση να υποτροπιάσουν σε διάστημα 3.8 ετών μετά το χειρουργείο (Bonnevialle et al., 2008), ενώ αρθρίτιδα τύπου Ι εμφανίζεται στο 30-45% των περιπτώσεων (Bonnevialle et al., 2008; Neyton et al., 2012). Οι υποτροπές αφορούν κυρίως αθλητές με επαναλαμβανόμενα επεισόδια αστάθειας προεγχειρητικά (Neyton et al., 2012), ενώ το φύλο, ο δείκτης μάζας σώματος, το εύρος κίνησης, ο λιπώδης ιστός και η λανθασμένη κινητικότητα της ωμοπλάτης μάλλον δεν επηρεάζουν τη μετεγχειρητική πρόγνωση (Fermont et al., 2015).
Άσκηση. Για τους αθλητές που επιλέγουν την άσκηση ως μέσο αποκατάστασης, υπάρχουν ενδείξεις που δείχνουν βελτίωση της λειτουργικότητας σε διάστημα έξι εβδομάδων μέσω τροποποίησης της κινηματικής της ωμοπλάτης σε ήπια συμπτωματολογία πρόσκρουσης (De Mey et al., 2012). Όταν υπάρχουν ρήξεις επιχείλιου χόνδρου, τα ποσοστά επιτυχίας της άσκησης (18 συνεδρίες, εύρος 4-40) φαίνεται να αγγίζουν το 50% των αθλητών, εκ των οποίων όλοι επιστρέφουν στα ίδια επίπεδα προεγχειρητικής αθλητικής απόδοσης, ενώ 66% αυτών σε ακόμη υψηλότερα (Edwards et al., 2010). Συγκρινόμενη η άσκηση (2 φορές/εβδομάδα Χ 12 εβδομάδες) με την αρθροσκόπηση σε μία πρόσφατη μελέτη (Moosmayer et al., 2014) ασθενών με τενοντίτιδες/τενοντοπάθειες, βρέθηκαν παρόμοια αποτελέσματα σε διάστημα μέχρι και πέντε έτη μετά το τέλος των συνεδριών, χωρίς μεγάλες κλινικές διαφορές μεταξύ των δύο τύπων παρέμβασης. Τα ποσοστά υποτροπών με εκ νέου σημαντικές ρήξεις ήταν αυξημένα τόσο για την ομάδα της θεραπευτικής άσκησης (27.5%) όσο για την ομάδα της αρθροσκόπησης (28.8%).
Λοιπά φυσικοθεραπευτικά μέσα. Δύο πρόσφατες μετα-αναλύσεις (υψηλής μεθοδολογικής ποιότητας μελέτη, που εσωκλείει πολλές έρευνες μαζί) υποστηρίζουν τη χρήση του ηλεκτρο-βελονισμού και της χειροθεραπείας/manual therapy για μυοσκελετικές κακώσεις του ώμου έναντι της ψευδο-θεραπείας/placebo (Cox et al., 2016; Desjardins-Charbonneau et al., 2015). Επιπλέον, ο βελονισμός με χρήση διαγνωστικού υπερήχου και τα κρουστικά κύματα (high-level) είναι εξίσου αποτελεσματικά μέσα για βραχυπρόθεσμο διάστημα (έως δύο παρεμβάσεις για δύο εβδομάδες) (Daecke et al., 2002; Farr et al., 2011; Louwerens et al., 2014), ενώ μία συνεδρία μάλαξης ή άσκησης παρέχουν την ίδια άμεση ανακούφιση σε αθλητές (διάρκεια 20’-1h μετά το τέλος της παρέμβασης) (Andersen et al., 2013). Ωστόσο, καμία προσθήκη από τα προαναφερθέντα μέσα δεν φαίνεται να βελτιώνει την κλινική εικόνα του ασθενή, όταν προστίθεται στην άσκηση για διάστημα περισσότερο των τεσσάρων εβδομάδων (Camargo et al., 2015; Coronado et al., 2015; Harshbarger et al., 2013), ενώ η άσκηση (2 φορές/εβδομάδα Χ 12 εβδομάδες) εμφανίζεται καλύτερη των κρουστικών κυμάτων (1 φορά/εβδομάδα Χ 6 εβδομάδες) μέχρι και 18 εβδομάδες μετά τη λήξη των παρεμβάσεων (Engebretsen et al., 2009). Κατά συνέπεια, οι ερευνητές προτείνουν καλύτερη διαχείριση του χρόνου θεραπείας και όχι συνδυασμό πολλών μέσων μαζί ως συμπλήρωμα της άσκησης ιδιαίτερα σε κακώσεις μαλακών μορίων (Goldgrub et al., 2016).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Ολοκληρώνοντας το παρόν άρθρο, η Εταιρεία μας συστήνει ένα πρόγραμμα κινησιοθεραπείας (2-3 φορές/εβδομάδα Χ 12 εβδομάδες) για κακώσεις μαλακών μορίων του ώμου σε αθλητές ως την πρώτη επιλογή θεραπείας. Παθητικά μέσα, όπως μάλαξη, χειροθεραπεία/manual therapy, κρουστικά κύματα και βελονισμός προτείνονται μόνο για βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα (≤ 2 εβδομάδες) και ιδιαίτερα όταν οι αθλητές δεν εκτιμάται να μείνουν εκτός της ενεργού δράσης. Ωστόσο, θα πρέπει να αναλογιστούν το κόστος των θεραπειών, αφού δεν υπάρχουν πορίσματα που τα υποστηρίζουν έναντι ενός προγράμματος κινησιοθεραπείας με διατάσεις, ισομετρικές συσπάσεις και χρήση ελαστικών αντιστάσεων. Το χειρουργείο προτείνεται ως εναλλακτική επιλογή σε μεγαλύτερους ηλικιακά ασθενείς με βλάβες επιχείλιου χόνδρου, εφόσον η συντηρητική αγωγή αποτύχει και ο αθλητής προτίθεται να μείνει στους αγωνιστικούς χώρους έως και τρία έτη έκτοτε.
Η Εταιρεία μας ενημερώνει τους αναγνώστες πως διαθέτει εξοπλισμό που πληροί τις προϋποθέσεις χρήσης αυτού σε ερευνητικά πρωτόκολλα δίνοντας τη δυνατότητα σχεδιασμού εξατομικευμένων και ποσοτικοποιημένων προγραμμάτων εκγύμνασης που θα μεγιστοποιήσουν το θεραπευτικό αποτέλεσμα προς όφελος της υγείας των ασθενών μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Andersen LL, Jay K, Andersen CH, Jakobsen MD, Sundstrup E, Topp R, Behm DG. Acute effects of massage or active exercise in relieving muscle soreness: randomized controlled trial. J Strength Cond Res. 2013 27(12):3352-9.
2. Bere T, Kruczynski J, Veintimilla N, Hamu Y, Bahr R. Injury risk is low among world-class volleyball players: 4-year data from the FIVB Injury Surveillance System. Br J Sports Med. 2015 49(17):1132-7.
3. Bonnevialle N, Mansat P, Bellumore Y, Mansat M, Bonnevialle P. Surgical treatment of anterior shoulder instability in rugby players: clinical and radiographic results with minimum five-year follow-up. Rev Chir Orthop Reparatrice Appar Mot. 2008 94:635-42.
4. Camargo PR, Alburquerque-Sendín F, Avila MA, Haik MN, Vieira A, Salvini TF. Effects of stretching and strengthening exercises, with and without manual therapy, on scapular kinematics, function, and pain in individuals with shoulder impingement: A randomized controlled trial. J Orthop Sports Phys Ther. 2015 45(12):984-97.
5. Clarsen B, Bahr R, Andersson SH, Munk R, Myklebust G. Reduced glenohumeral rotation, external rotation weakness and scapular dyskinesis are risk factors for shoulder injuries among elite male handball players: a prospective cohort study. Br J Sports Med. 2014 48(17):1327-33.
6. Conte S, Camp CL, Dines JS. Injury trends in Major League Baseball over 18 seasons: 1998-2015. Am J Orthop (Belle Mead NJ). 2016 45(3):116-23.
7. Coronado RA, Bialosky JE, Bishop MD, Riley JL 3rd, Robinson ME, Michener LA, et al. The comparative effects of spinal and peripheral thrust manipulation and exercise on pain sensitivity and the relation to clinical outcome: a mechanistic trial using a shoulder pain model. J Orthop Sports Phys Ther. 2015 45(4):252-64.
8. Cox J, Varatharajan S, Côté P, Yu H, Wong JJ, Sutton D, et al. Are acupuncture therapies effective for the management of musculoskeletal disorders of the extremities? A Systematic Review by the Ontario Protocol for Traffic Injury Management (OPTIMa) Collaboration. J Orthop Sports Phys Ther. 2016 26:1-80. [Epub ahead of print]
9. Daecke W, Kusnierczak D, Loew M. Long-term effects of extracorporeal shockwave therapy in chronic calcific tendinitis of the shoulder. J Shoulder Elbow Surg. 2002 11(5):476-80.
10. De Mey K, Danneels L, Cagnie B, Cools AM. Scapular muscle rehabilitation exercises in overhead athletes with impingement symptoms: effect of a 6-week training program on muscle recruitment and functional outcome. Am J Sports Med. 2012 40(8):1906-15.
11. Desjardins-Charbonneau A, Roy JS, Dionne CE, Frémont P, MacDermid JC, Desmeules F. The efficacy of manual therapy for rotator cuff tendinopathy: a systematic review and meta-analysis. J Orthop Sports Phys Ther. 2015 45(5):330-50.
12. Edwards SL, Lee JA, Bell JE, Packer JD, Ahmad CS, Levine WN, Bigliani LU, Blaine TA. Nonoperative treatment of superior labrum anterior posterior tears: improvements in pain, function, and quality of life. Am J Sports Med. 2010 38(7):1456-61.
13. Engebretsen K, Grotle M, Bautz-Holter E, Sandvik L, Juel NG, Ekeberg OM, Brox JI. Radial extracorporeal shockwave treatment compared with supervised exercises in patients with subacromial pain syndrome: single blind randomised study. BMJ. 2009 339:b3360.
14. Farr S, Sevelda F, Mader P, Graf A, Petje G, Sabeti-Aschraf M. Extracorporeal shockwave therapy in calcifying tendinitis of the shoulder. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2011 19(12):2085-9.
15. Fermont AJ, Wolterbeek N, Wessel RN, Baeyens JP, de Bie RA. Prognostic factors for recovery after arthroscopic rotator cuff repair: a prognostic study. J Shoulder Elbow Surg. 2015 24(8):1249-56.
16. Funk L, Snow M. SLAP tears of the glenoid labrum in contact athletes. Clin J Sport Med. 2007 17:1-4.
17. Goldgrub R, Côté P, Sutton D, Wong JJ, Yu H, Randhawa K, et al. The effectiveness of multimodal care for the management of soft tissue injuries of the shoulder: A systematic review by the Ontario Protocol for Traffic Injury Management (OPTIMa) Collaboration. J Manipulative Physiol Ther. 2016 39(2):121-139.
18. Harshbarger ND, Eppelheimer BL, Valovich McLeod TC, Welch McCarty C. The effectiveness of shoulder stretching and joint mobilizations on posterior shoulder tightness. J Sport Rehabil. 2013 22(4):313-9.
19. Jarret GJ, Orwin JF, Dick RW. Injuries in collegiate wrestling. Am J Sports Med. 1998 26(5):674-80.
20. Junge A, Cheung K, Edwards T, Dvorak J. Injuries in youth amateur soccer and rugby players–comparison of incidence and characteristics. Br J Sports Med. 2004 38(2):168-72.
21. Larrain MV, Montenegro HJ, Mauas DM, Collazo CC, Pavon F. Arthroscopic management of traumatic anterior shoulder instability in collision athletes: analysis of 204 cases with a 4-to 9-year follow-up and results with the suture anchor technique. Arthroscopy. 2006 22:1283-9.
22. Lawrence DW, Comper P, Hutchison MG. Influence of extrinsic risk factors on National Football League injury rates. Orthop J Sports Med. 2016 4(3):2325967116639222.
23. Lawrence DW, Hutchison MG, Comper P. Descriptive epidemiology of musculoskeletal injuries and concussions in the National Football League, 2012-2014. Orthop J Sports Med. 2015 3(5):2325967115583653.
24. Lo YP, Hsu YC, Chan KM. Epidemiology of shoulder impingement in upper arm sports events. Br J Sports Med. 1990 24(3):173-7.
25. Louwerens JK, Sierevelt IN, van Noort A, van den Bekerom MP. Evidence for minimally invasive therapies in the management of chronic calcific tendinopathy of the rotator cuff: a systematic review and meta-analysis. J Shoulder Elbow Surg. 2014 23(8):1240-9.
26. McCarthy MM, Voos JE, Nguyen JT, Callahan L, Hannafin JA. Injury profile in elite female basketball athletes at the Women’s National Basketball Association combine. Am J Sports Med. 2013 41(3):645-51.
27. Mohseni-Bandpei MA, Keshavarz R, Minoonejhad H, Mohsenifar H, Shakeri H. Shoulder pain in Iranian elite athletes: the prevalence and risk factors. J Manipulative Physiol Ther. 2012 35(7):541-8.
28. Moore IS, Ranson C, Mathema P. Injury risk in International Rugby Union: Three-year injury surveillance of the Welsh National Team. Orthop J Sports Med. 2015 3(7):2325967115596194.
29. Moosmayer S, Lund G, Seljom US, Haldorsen B, Svege IC, Hennig T, Pripp AH, Smith HJ. Tendon repair compared with physiotherapy in the treatment of rotator cuff tears: a randomized controlled study in 103 cases with a five-yr follow-up. J Bone Joint Surg Am. 2014 96(18):1504-14.
30. Myklebust G, Hasslan L, Bahr R, Steffen K. High prevalence of shoulder pain among elite Norwegian female handball players. Scand J Med Sci Sports. 2013 23(3):288-94.
31. Nelson JT, Jones RE, Runstrom M, Hardy J. Disc Golf, a growing sport: description and epidemiology of injuries. Orthop J Sports Med. 2015 3(6):2325967115589076.
32. Neyton L, Young A, Dawidziak B, Visona E, Hager JP, Fournier Y, Walch G. Surgical treatment of anterior instability in rugby union players: clinical and radiographic results of the Latarjet-Patte procedure with minimum 5-year follow-up. J Shoulder Elbow Surg 2012 21:1721-7.
33. Papalia R, Tecame A, Torre G, Narbona P, Maffulli N, Denaro V. Rugby and shoulder trauma: A systematic review. Transl Med UniSa. 2014 12:5-13.
34. Rahbek MA, Nielsen RO. Injuries in disc golf – A descriptive cross-sectional study. Int J Sports Phys Ther. 2016 11(1):132-40.
35. Patrick E, Cooper JG, Daniels J. Changes in Skiing and Snowboarding injury epidemiology and attitudes to safety in Big Sky, Montana, USA: A comparison of 2 cross-sectional studies in 1996 and 2013. Orthop J Sports Med. 2015 3(6):2325967115588280.
36. Siewe J, Marx G, Knöll P, Eysel P, Zarghooni K, Graf M, Herren C, Sobottke R, Michael J. Injuries and overuse syndromes in competitive and elite bodybuilding. Int J Sports Med. 2014 35(11):943-8.
37. Siewe J, Rudat J, Röllinghoff M, Schlegel UJ, Eysel P, Michael JW. Injuries and overuse syndromes in powerlifting. Int J Sports Med. 2011 32(9):703-11.
38. Tambe A, Badge R, Funk L. Arthroscopic rotator cuff repair in elite rugby players. Int J Shoulder Surg. 2009 3:8-12.
